Επιστήμη εκσυγχρονισμού της ελληνικής γεωργίας, δικλείδα ασφαλείας του καταναλωτή και προστασίας του αγροτικού περιβάλλοντος
Η αποσύνδεση της αγροτικής παραγωγής από τις επιδοτήσεις της ΕΕ, οδηγεί σε σημαντικές αλλαγές, ανακατατάξεις και προσαρμογές αναγκαίες για την επιβίωση και τον εκσυγχρονισμό της Ελληνικής γεωργίας.
Η αναμενόμενη απελευθέρωση καλλιεργούμενων γεωργικών εκτάσεων από γεωργικά προϊόντα που επιδοτούνταν απευθείας, θα επιβάλλει αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών και ουσιαστικές μεταβολές για αυτούς που άμεσα ή έμμεσα θα ασχολούνται με τη σύγχρονη ποιοτική και ανταγωνιστική γεωργία. Μια γεωργία ικανή να εξαλείψει και την καταναλωτική ανησυχία για την ασφάλεια των τροφίμων και να εξασφαλίσει ποιότητα και αειφορία στο αγροτικό περιβάλλον.
Βασικός κορμός και στήριγμα επιτυχούς ενάσκησης της γεωργίας αποτελούν και οι επιστήμες της Γεωπονίας οι σχετικές με τη Φυτοϋγεία. Έτσι επικαιροποιείται σήμερα η απαίτηση για ριζική αναβάθμιση της συμβολής της φυτοπροστασίας στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και της εφαρμογής.
Ο όρος Φυτοπροστασία (Plant Protection) χρησιμοποιείτο για να αποδώσει το γνωστικό περιεχόμενο των Επιστημών Φυτοϋγείας που ανήκουν στον ευρύτατο κλάδο της Γεωπονίας και καλύπτει το θεωρητικό και το εφαρμοσμένο γνωστικό αντικείμενο της έρευνας, διάγνωσης και αντιμετώπισης των ασθενειών, των εχθρών και των ζιζανίων των καλλιεργούμενων φυτών.
Ο όρος Φυτιατρική (Plant Medicine) προτείνεται να αντικαταστήσει τον όρο της Φυτοπροστασίας ως νέος δόκιμος όρος με εννοιολογική περιεχόμενο αντίστοιχο των όρων των επιστημών της Ιατρικής και Κτηνιατρικής.
Η μετονομασία της Φυτοπροστασίας σε Φυτιατρική σε συνδυασμό με την ίδρυση ομωνύμου Τμήματος στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ή σε άλλα Πανεπιστήμια της χώρας αποτελεί μια ρηξικέλευθη πρόταση αναβάθμισης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στις επιστήμες της Φυτοϋγείας.
Η επιστήμη της φυτιατρικής θα βοηθήσει άμεσα στην επίλυση πολλών προβλημάτων σχετικών με απώλειες της γεωργικής παραγωγής από ασθένειες που προκαλούνται από μύκητες, βακτήρια, ιούς, φυτοπλάσματα ως και μη παρασιτικές ασθένειες, ή από ζημιές που προκαλούνται από έντομα, ακάρεα, νηματώδεις, τρωκτικά, ζιζάνια, ακραία περιβαλλοντικά φαινόμενα κ.α. στον αγρό αλλά και μετασυλλεκτικά, στις κυριότερες καλλιέργειες στις οποίες στηρίζεται η διατροφή του ανθρώπου. Οι απώλειες αυτές μπορεί να ανέλθουν παγκοσμίως μέχρι και το 70% της συνολικής αναμενόμενης παραγωγής χωρίς τη λήψη και εφαρμογή κατάλληλων μέτρων φυτιατρικής.
Είναι προφανές ότι η αντιμετώπιση των ασθενειών των φυτών που προκαλούνται από φυτοπαθογόνους μικροοργανισμούς προϋποθέτει βαθιά γνώση της αιτιολογίας, συμπτωματολογίας, βιολογίας, οικολογίας, επιδημιολογίας και διάγνωσης αυτών. Δέκα χιλιάδες διαφορετικά είδη φυτοπαθογόνων μυκήτων, χίλιοι φυτοϊοί και 600 περίπου προκαρυωτικά παθογόνα (όπως βακτήρια και φυτοπλάσματα) αποτελούν το γνωστικό αντικείμενου του φυτίατρου. Παράλληλα χιλιάδες πολλαπλώς επιζήμια έντομα, ακάρεα και νηματώδεις, γεωργικού ενδιαφέροντος ως και πτηνά, τρωκτικά και άλλα είδη του ζωικού βασιλείου εντάσσονται στο σύνολον των εχθρών των καλλιεργειών. Τέλος τα ζιζάνια ως βοτανική αναγνώριση και αντιμετώπιση συνιστούν μεγάλο πρόβλημα για την παγκόσμια γεωργία.
Θέματα σχετικά με τη χημική αντιμετώπιση των ασθενειών, των εχθρών και των ζιζανίων συνδέονται άμεσα με τη βιοδραστικότητα, τη βιοχημεία και οικοτοξικολογία των φυτοφαρμακευτικών προϊόντων. Κεφαλαιώδους σημασίας θέματα επίσης εκείνα που σχετίζονται με τις απαιτήσεις των διαφόρων καλλιεργειών σε συγκεκριμένα κατά περίπτωση σκευάσματα ως και θέματα που αφορούν στις προφυλάξεις για την αποφυγή κακής χρήσης φυτοφαρμάκων και απουσίας τοξικών και επικίνδυνων για την υγεία μας υπολειμμάτων και στους χειρισμούς που είναι απαραίτητοι για να αποφεύγονται οι δυσμενείς επιπτώσεις στο αγροοικοσύστημα.
Το μέγεθος αλλά και η αντιμετώπιση προβλημάτων Φυτοϋγείας θα επηρεαστούν σημαντικά από την περαιτέρω διεύρυνση της Ε.Ε., την παγκοσμιοποίηση της αγοράς, την ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας και την ανάπτυξη της πληροφορικής. Με την κατάργηση επίσης των φυτοϋγειονομικών ελέγχων μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. είναι ήδη ορατή η αύξηση του κινδύνου εξάπλωσης των φυτοπαράσιτων. Η έλλειψη οργάνωσης του φυτοϋγειονομικού ελέγχου του εισαγόμενου πολλαπλασιαστικού υλικού δημιουργεί νέα δισεπίλυτα προβλήματα στην ελληνική γεωργία όπως π.χ. με την ανεξέλεγκτη εισαγωγή δενδρυλλίων εσπεριδοειδών από την Ισπανία με αποτέλεσμα να εμφανισθεί και στην χώρα μας η περιβόητη τριστέτσα των εσπεριδοειδών το Μάιο του 2000.
Η ίδρυση και λειτουργία τμήματος Φυτιατρικής θα συμβάλλει σε βάθος χρόνου και στην αδήριτη ανάγκη αναβάθμισης του ρόλου των ιδιωτών γεωπόνων που ασχολούνται με θέματα φυτιατρικής. Η δυσχέρεια προσφοράς υπηρεσιών υψηλού επιπέδου στον καλλιεργητή όταν η φυτιατρική έχει συνήθως και μικροβιακή αιτιολογία και η αδυναμία χρήσεως εργαστηριακών συσκευών και τεχνικών αποτελούν πρωταρχική αιτία επιβαρύνσεως του κόστους παραγωγής των προϊόντων. Είναι γνωστό ότι άστοχες και λανθασμένες συνήθως διαγνώσεις των ασθενειών και εχθρών των φυτών οδηγούν σε άκαιρες, επικίνδυνες ή αναποτελεσματικές επεμβάσεις.
Η ίδρυση σκοπό έχει να παράσχει πανεπιστημιακού επιπέδου σπουδές στην επιστήμη της Φυτιατρικής που θα περιλαμβάνει ένα minimum γενικής γεωπονικής παιδείας αλλά θα επικεντρώνεται στην απόκτηση εξειδικευμένων γνώσεων και επιδεξιοτήτων αναλόγων με τις απαιτήσεις της φυτιατρικής. Γνώσεων, ικανών να προωθήσουν τη νέα μορφή της γεωργίας στα πλαίσια των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντολογικών απαιτήσεων της ελληνικής, ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας γεωργίας.
Η πρόταση ίδρυσης τμήματος Φυτιατρικής θα αναβαθμίσει ένα κορυφαίο κλάδο της Γεωπονίας και θα ανοίξει σημαντικούς επαγγελματικούς ορίζοντες στους νέους επιστήμονες. Τούτο θα επιτευχθεί με την προϋπόθεση ότι η πολιτεία θα αναθέσει το πρωτεύοντα ρόλο εφαρμογής της φυτιατρικής στους φυτίατρους σε αντιστοιχία με τους κτηνιάτρους, όπως την ευθύνη έγκυρης και τεκμηριωμένης επιστημονικής διάγνωσης των ασθενειών και προσδιορισμού των εχθρών ως και διάθεσης των γεωργικών φαρμάκων μέσω συνταγογράφισης.
Η υλοποίηση της πρότασης θα επηρεάσει άμεσα την ποιότητα ζωής των Ελλήνων παραγωγών διότι θα λύσει θέματα που αφορούν την προσωπική τους υγεία από κακή εφαρμογή φυτοφαρμάκων, θα επιβάλλει σταδιακά τη λελογισμένη χρήση φυτοφαρμάκων και θα οδηγήσει στη μείωση κόστους παραγωγής και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών προϊόντων.
Θα συμβάλλει στην ορθή εφαρμογή και στην προώθηση σύγχρονων μεθόδων Βιολογικής και Ολοκληρωμένης διαχείρισης στη γεωργία, ως και κανόνων Ορθής γεωργικής πρακτικής με άμεση θετική επίπτωση στην ποιότητα των διατιθέμενων αγροτικών προϊόντων .
Παρουσιάζει επιπλέον ευρύτατο επιχειρηματικό ενδιαφέρον διότι θα έχει ουσιαστική επίπτωση στο εσωτερικό και εξαγωγικό εμπόριο πιστοποιημένων, ποιοτικών ελληνικών αγροτικών προϊόντων.
Σχετικά με την δυνατότητα υλοποίησης της πρότασης στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Γ.Π.Α.) τα υπάρχοντα εργαστήρια του Γ.Π.Α. διαθέτουν κατά 60-70% τα απαραίτητα μέλη ΔΕΠ και σημαντική υλικοτεχνική υποδομή για την πραγματοποίησή της.
Η δομή του τμήματος της Φυτιατρικής προτείνεται να περιλαμβάνει τέσσερις τομείς:
A) Τομέας Φυτοπαθολογίας με εργαστήρια Φυτοπαθολογικής Μυκητολογίας, Προκαρυολογίας, Ιολογίας, Αβιοτικής Φυτοπαθολογίας, Μοριακής Φυτοπαθολογίας, και Αντιμετώπισης των Ασθενειών των Φυτών
B) Τομέας Γεωργικής Εντομολογίας και Ζωολογίας με εργαστήρια Γεωργικής Εντομολογίας και Aκαρεολογίας, Γεωργικής Ζωολογίας και Νηματολογίας, Βιολογικής Καταπολέμησης των εχθρών των Φυτών και Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας
Γ) Τομέας Γεωργικής Φαρμακολογίαςμε εργαστήρια Βιοχημείας Γεωργικών Φαρμάκων Υπολειμμάτων, Τοξικολογίας των Γεωργικών Φαρμάκων και Οικοτοξικολογίας
Δ) Τομέας Ζιζανιολογίας με εργαστήρια Μελέτης της Βοτανικής και της Βιολογίας των Ζιζανίων και Χημικής και βιολογικής Καταπολέμησης των Ζιζανίων
Επαγγελματική απασχόληση
Σε μια περίοδο που η επαγγελματική αποκατάσταση των πτυχιούχων των Γεωπονικών Πανεπιστημίων είναι δυσχερής θεωρούμε ότι οι προοπτικές επαγγελματικής απασχόλησης των αποφοίτων του Τμήματος Φυτιατρικής είναι ιδιαίτερα ευοίωνες.
Στο Δημόσιο τομέα
Σε Υπηρεσίες και Οργανισμούς του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων, σε κέντρα εφαρμοσμένης Φυτιατρικής (ΠEΓEAΛ) και σε Περιφερειακά Κέντρα Φυτιατρικής και Ποιοτικού Ελέγχου Σε ερευνητικά ιδρύματα Φυτιατρικής του EΘIAΓE και στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Επίσης σε ερευνητικά ιδρύματα του εξωτερικού ως και στην Πανεπιστημιακή και Tεχνολογική τριτοβάθμια εκπαίδευση
Στον ιδιωτικό τομέα
Ως ανεξάρτητοι ιδιώτες σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται με αγροεφόδια σε εταιρείες διάθεσης και προώθησης προϊόντων φυτιατρικής. σε εταιρείες απολυμάνσεων-απεντομώσεων. Ως σύμβουλοι σε συνεταιρισμούς ή σε ομάδες παραγωγών σε αγροτικές επιχειρήσεις βιολογικής γεωργίας και ολοκληρωμένης διαχείριση σε εργαστήρια ελέγχου υπολειμμάτων γεωργικών φαρμάκων.
Συμπερασματικά
Επισημαίνεται ότι η εξειδίκευση στην φυτιατρική ουδόλως μειώνει τη σημασία της κρατούσας γεωπονικής εκπαίδευσης καθότι θα εκσυγχρονίσει και αναβαθμίσει την ποιότητα της προσφερόμενης γνώσης στην καθημερινή γεωργική πρακτική. Κλείνοντας αναφέρω ότι διάχυτη είναι η άποψη των μελών των επιστημονικών εταιρειών Ελληνική Φυτοπαθολογική Εταιρεία Εντομολογική Εταιρεία Ελλάδος και Ελληνική Ζιζανιολογική Εταιρεία, αλλά και της επιστημονικής κοινότητας ότι είναι πολλαπλώς απαραίτητη η ίδρυση τμήματος Φυτιατρικής